Wie heeft het niet eerder gezien: een afbeelding van een geportretteerde, waar het lijkt dat diens blik je lijkt te volgen waar je ook staat. Of dat nu een schilderij of een foto is, het lijkt alsof de ogen van de persoon je blijven aankijken, ongeacht of je nu aan de linker- of rechterkant of in het midden voor het werk staat. 

Ooit maakte ik een foto van Elmer van Luxemburg, die heel enthousiast een mooie blouse meenam om voor de lens te dragen. Met nog verschillende attributen en zijdezacht licht maakte ik een portret. Een fijne samenwerking met een bijzonder fraai resultaat. Later keek ik nog eens goed naar het inmiddels ingelijste werk en meende dat als ik de foto passeerde Elmer mij bleek aankijken. Ik liet de foto aan andere fotografen zien met de vraag of zij dat ook hetzelfde gevoel hadden dat Elmer hen bleek aankijken. En ja, ook zij hadden die beleving. Nu is de vraag: hoe komt dat? Aan de Ohio State University heeft de afdeling Psychology een onderzoek gedaan naar dit verschijnsel. Duidelijk is dat de afbeelding plat of tweedimensionaal is. Ook de lichten en schaduwen zijn statisch; ze veranderen niet als je je standpunt wijzigt. In de studie is gebleken dat onze hersenen het beeld vertalen naar een echt persoon. En als die tijdens de shoot nu maar recht in de lens heeft gekeken, vullen onze hersenen in dat de ogen van de geportretteerde je blijft aankijken en de blik je volgt.

Elmer van Luxemburg – foto Marion Verwey